Як сведчыць энцыклапедыя, Заходняя Беларусь, частка тэрыторыі Беларусі, у выніку савецка-польскай вайны 1920 года была захоплена Польшай і паводле Рыжскага мірнага дагавора пэўны час знаходзілася ў яе складзе. Польскія ўлады праводзілі палітыку прымусовай паланізацыі і асіміляцыі беларусаў, не дазвалялі карыстацца роднай мовай, абмяжоўвалі прыём дзяцей з беларускіх школ у ВНУ і называлі нашу тэрыторыю “крэсы ўсходнія” (усходнія ўскраіны). Далёка не ўсе з тутэйшых жыхароў жадалі мірыцца з такім становішчам.
У Заходняй Беларусі, да якой належыў і наш, Драгічынскі край, пасля яе далучэння да Польшы вялася рэвалюцыйная і нацыянальна-вызваленчая барацьба, якую падтрымліваў урад БССР. Але магчымасць уз’яднання беларускага народа была рэалізавана з пачаткам другой сусветнай вайны, у верасні 1939 года, калі Польшча ў выніку нападу на яе фашысцкай Германіі пацярпела паражэнне, а польскі ўрад пакінуў краіну. У тых умовах па загаду савецкага кіраўніцтва Чырвоная Армія перайшла савецка-польскую мяжу і заняла тэрыторыюЗаходняй Украіны, Заходняй Беларусі, а таксама горад Вільню і Віленскі край.
У многіх населеных пунктах Драгічыншчыны, у тым ліку –і ў ваколіцы Антопаля — існавалі падпольныя групы пры-хільнікаў савецкай улады, якія рыхтаваліся да прыходу Чырвонай Арміі і з нецярплівасцю чакалі яе. Напярэдадні гэтых падзей атрад тутэйшых паўстанцаў, у складзе якога былі трое братоў Марушка, а таксама Воласаў і Загрэба, недалёка ад чыгуначнага пераезду ў Вульцы Антопальскай зрабілі засаду і спрабавалі раз-зброіць калону з 30 польскіх салдат і афіцэраў. Але сілы былі няроўныя, і паўстанцы загінулі.
А неўзабаве ўбок пасёлка рушылі чырвонаармейцы, якія таксама сустрэлі супраціўленне з боку белапольскіх акупантаў. Першым у Антопаль уварваўся савецкі танк. Па сведчанню відавочцаў, у час руху ў яго заклініла гусеніцу, і ён вымушаны быў спыніцца. Савецкі танк быў абліты бензінам і разам з людзьмі спалены белапалякамі. У ім па-геройску загінулі чацвёра савецкіх танкістаў…
З прыходам чырвонаармейцаў салдаты-танкісты разам з загінуўшымі антопальскімі паўстанцамі з належнымі ўшанаваннямі былі пахаваны ў брацкай магіле. Вось іх імёны (даюцца ў рускай транскрыпцыі, як яны і пазначаны на абеліску):
Барановский М.Ф., рядовой, танкист;
Волосов Ф.Д., повстанец;
Ефимов И.В., рядовой, танкист;
Загреба А.А., повстанец;
Марушко А.А., повстанец;
Марушко А.А., повстанец;
Марушко С.А., повстанец;
Мукин В.Ф., рядовой, танкист;
Толстопятов А.П., рядовой, танкист.
Пазней на месцы тых падзей у Антопалі быў устаноўлены помнік, а цэнтральная плошча пасёлка атрымала назву Чырвоных Танкістаў. Ёсць у пасёлку і вуліца 17 Верасня…
У 70-ыя гады ў выніку актыўнай следапыцкай работы, якую разам са сваімі педагогамі Т. І.Чатырбок і Г. В. Скакавец праводзілі гурткоўцы тутэйшага Дома піянераў, былі знойдзены некаторыя з родзічаў загінуўшых танкістаў. Як узгадвае сёння Тамара Іванаўна, наведаць магілу сваіх блізкіх у свой час прыязджаў брат Яфімава са Смаленска, а таксама сястра Талстапятава, якая жыла ў Пензе.
Зараз шэфства над абеліскам вядуць тутэйшыя школьнікі. Да яго ўскладаюць кветкі, тут праводзяцца ўрачыстыя мерапрыемствы. Па меркаванню многіх нашых суайчыннікаў, гэты дзень – 17 верасня 1939 года – стаў сапраўды адметным актам гістарычнай справядлівасці, калі Беларусі была вернута яе тэрытарыяльная непадзельнасць, а беларусам – права звацца адной нацыяй, адным народам.
Галіна ВІКТАРАВА
